پویایی بازار اقتصاد به طبق می‌تواند در عین مفید بودن برای پشتوانه اقتصادی و پیشرفت، زمینه‌ساز کسب سود از زمینه‌های نامناسبی هم بشود که شاخص‌ترین آن ترفندهای کلاهبرداری هستند. متأسفانه از دیرباز شیوه‌های سنتی و مدرن و چه‌بسا زیرکانه کلاه‌برداران در قانون و جامعه ایران مسئله‌ساز بوده است و دستگاه قضای همواره با چالش‌های آن هرروز روبه‌رو است و البته در این میان بسیاری از افراد ساده و بی اطلاع از امر کلاه برداری قربانی واقعه می‌شوند. در این مقاله، وکیل کلاه برداری آهوپای و همچنین گروه وکلای تیم آهوپای سعی کرده است با معرفی نوعی از کلاه برداری های شایع از حجم زیان های وارد شده به کاربران بکاهد.
تعریف کلاهبرداری پانزی و عملکرد آن
ترفند کلاهبرداری پانزی بر اساس اسم چارلز پانزی نام گذاری شده است؛ ترفند پانزی یک روند سرمایه‌گذاری و البته کلاهبردارانه است که سود‌هایی را از همان پول سرمایه‌گذاری شده که درواقع افرادی را ترغیب به سرمایه گذاری کرده‌اند یا مالی که به‌وسیله سرمایه‌گذار بعدی پرداخت شده است، به سرمایه‌گذار قبلی خودش پرداخت می‌کند یعنی سود به دست آمده از سود واقعی به دست آمده توسط سازمان یا شخصی که فعالیت تجاری را انجام می دهد پرداخت نمی گردد. معمولاً کلاهبرداری از طریق پانزی سوژه های جدید خود را با نمایش از طریق فضای مجازی و راه های مختلف، سود‌هایی که دیگر سرمایه‌گذاری‌ها نمی‌توانند پرداخت کنند فریب می دهند.
چگونگی شناسایی و افشای سیستم پانزی
هرچقدر هم که این دسته از ترفند ها و سیستم های نظیر کلاه برداری پانزی بسیار دقیق عمل کنند باز هم راه های شناسایی و اطلاع مندی از سازو کار آن ها وجود دارد؛ به عنوان مثال مروج با تمام پول‌های باقی‌مانده سرمایه‌گذاری‌ها (منهای مبالغی که قبلاً به سرمایه‌گذاران پرداخت شده است) ناپدید خواهد شد.
از آنجایی که سیستم به یک جریان مداوم از سرمایه‌گذاری‌ها نیاز دارد تا سودهای بالاتر را بپردازد، یک بار که سرمایه‌گذاری کند شود، سیستم های زیر مجموعه ممکن است از بین برود البته لازم به ذکر است که هرچقدر سود بیشتر باشد ریسک از بین رفتن زیرگروه های کوچک هم بالاتر هم بیشتر است.
کلاهبرداری پانزی در ایران
متأسفانه در ایران هم این شیوه از کلاه برداری پیاده سازی شده است و تاکنون پرونده های بسیاری در این مورد برسی شده است به طوری که دستگاه قضا و مسئولین به مردم تذکر می‌دهند که هرگز فریب این نوع کسب و کارهای اینترنتی را نخورند و بدون اینکه شناختی از آن شرکتها و صاحبانشان داشته باشند؛ پول و سرمایه خود را با وعده چند برابر شدن و دریافت سود زیاد از دست دهند.
این در حالی است که اخیرا در بسیاری از شبکه های اجتماعی و سایت‌ها، تبلیغات برای سرمایه‌گذاری در این نوع شرکتها و سایت‌ها دیده می شود که باید دقت لازم در شناسایی آن ها را داشت.
مجازات کلاه برداری پانزی
طبق ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبان ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری، کلاه‌بردار غیر شبکه‌ای علاوه بر رد اصل مال به صاحبش به حبس از ۱ تا ۷ سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم می شود. در کلاهبرداری شبکه ای اگر مبلغ کلاهبرداری کلان نباشد مجرم به رد مال به حبس از شش ماه تا ۳ سال و جزای نقدی معادل دو برابر اموالی که از طرق مذکور به دست آورده محکوم می‌شود.
ولی اگر کلاهبرداری کلان باشد به حبس از ۵ سال تا ۲۰ سال محکوم می‌شود و در هر دو صورت دادگاه به‌عنوان جزای مالی به ضبط تمام اموالی که از طریق خلاف قانون به دست آمده باشد، حکم خواهد داد. دادگاه می تواند علاوه بر جریمه مالی و حبس، مرتکب را به ۲۰ تا ۷۴ ضربه شلاق در انظار عمومی محکوم کند. موارد خاصی از کلاهبرداری هم تحت عنوان مجرمانه افساد فی الارض بررسی می شود که مجازات اشد مجازات یعنی اعدام در پی دارد. همچنین در تعریف قانونی جرم کلاهبرداری هم به عبارت عملیات متقلبانه اشاره شده و عنصر فریب یکی از اجزای جرم کلاهبرداری شناخته می شود.
در ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا اختلاس و کلاهبرداری مصوب ۱۳۶۷ آمده است: هر فردی از راه حیله و تقلب مردم را به وجود شرکتها و تجارتخانه‌های یا کارخانه ها یا مؤسسات موهوم یا به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد با به امور غیرواقع امیدوار کند یا از حوادث و پیشامدهای غیرواقع بترساند یا اسم یا عنوان مجعول اختیار کند و به یکی از وسایل مذکور، وسایل تقلبی دیگر وجوه، اموال، اسناد، حواله‌ها، قبوض یا مفاصاحساب و غیره و امثال آن‌ها را تحصیل کرده و از این راه مال دیگری را ببرد کلاه‌بردار محسوب می شود.
سخن آخر…
همان‌گونه که متوجه شدیم به دلیل وجود پیشرفت در تکنولوژی، در کنار آن همان‌قدر فزونی راه‌های سودجویی و کلاهبرداری مشاهده می‌شود که اموری مانند تبلیغات و جذب مخاطب اثربخشی زیادی بر اجرای چنین ترفندهایی را دارد و البته راه هایی مانند وکالت کلاهبرداری دشواری‌های خاص خود را دارد. ازاین‌رو پیشنهاد می‌شود ضمن مطالعه مقاله، در صورت بروز مشکل با گروه وکلای آهوپای تماس بگیرید.