طبق قانون مجازات اسلامی شیوه های سنتی و فیزیکی شرط بندی و گروبندی با عناوینی مثل قمار بازی،خرید، فروش، توزیع و تولید ابزار قمار در کنار اداره و خدمت در قمارخانه ها جرم بوده و برای آن در قانون مجازات تعیین شده است.
در شرایط کنونی و طی سال های اخیر که در ایران شرط بندی های اینترنتی در ارتباط با بازی های واقعی مثل فوتبال و … و بازی های رایانه ای به شکل چشم گیری افزایش یافته است، بررسی ماهیت، شرایط و مشروعیت این رفتارها باید از منظر کیفری و قانون گذاری تجزیه و تحلیل شود.
اما پژوهش های انجام شده به ما نشان داده است که قوانین حقوقی ایران مانند ماده ۷۰۵ تا ۷۱۱ قانون مجازات اسلامی به هیچ وجه نمی تواند قابل تعمیم به قمار اینترنتی باشد، ازین‌رو تدوین قوانین مستقل در این خصوص یک امر بسیار ضروری می‌باشد.
قانون مجازات اسلامی در مواد ۷۰۵ تا ۷۱۱ به موضوع قمار و گرو بندی پرداخته است و در آن به زبان ساده بیان شده است که شرط قماری شدن و در نتیجه مجرمانه شدن، بازی با وسایل و ادوات قمار است.
سایت های پیش بینی جرمی ندارند!
در قوانین مجازات اسلامی در موارد متعددی قانون گذار، عملی که در فضای حقیقی جرم انگاری می‌شود را در فضای مجازی و تحت جرایم رایانه ای، جرم دانسته و برای آن مجازات تعیین کرده است.
اما در خصوص جرم شرط بندی، ما تنها در صورتی می‌توانیم به مواد ۷۰۵ تا ۷۱۱ قانون مجازات اسلامی مراجعه کنیم، که قماربازی با توجه به ویژگی هایی نظیر استفاده از وسایل قمار، دائر کردن قمار خانه، خدمت کردن در آن و … انجام شده باشد.
حالا سوال پیش می آید که در سایت هایی نظیر سایت های پیش بینی مسابقات ورزشی که هیچ کدام از این شروط اتفاق نمیافتد؛ پس آیا شرط بندی در این سایت ها جرم است؟
وضعیت حقوقی شرطبندی‌های اینترنتی
گروهی بر این باورند که در شرطبندی‌های اینترنتی با مشکلات جدی حاصل از آن و اینکه افرادی وجوه کلانی را بدون هیچ گونه تلاش و زحمت بدست می‌آوردند و زمینه مراجعه مالباختگان زیادی را به عنوان شاکی به دستگاه قضائی فراهم میکند، ما همچنان با نبود عنصر قانونی مواجه هستیم.
در اینجا ممکن است تصور شود که شرطبندی‌های اینترنتی نوعی قمار است و عنصر قانونی آن طبق ماده ۷۰۵ قانون مجازات اسلامی اجرا می شود.
اما با توجه به اینکه قانون گذار تعریفی مشخصی از قمار در فضای مجازی ارائه نکرده است می‌توان گفت که این بازی ها نوعی توافق بین دو یا چند نفر می‌باشد که با انجام بازی مخصوص و برمبنای اتفاق، شانس، تصادف و البته برخی مهارت‌ها، برنده بازی مال معینی را از دیگران دریافت میکند.
با توجه به تعریف فوق و مطابقت آن با آنچه که سایت‌های شرطبندی مسابقات ورزشی انجام میدهند؛ نمیتوان بین عنصر مادی (قمار بازی) که عنوان می‌دارد؛ «بازی کردن با آلات قمار برای برد و باخت و تجاهر به قماربازی از عناصر و ارکان لازم تشکیل‌دهنده بزه می‌باشد»، شباهتی قائل شد.
از طرفی شرط تحقق بزه قماربازی، این است که مرتکب خود در قماربازی شرکت کند، اما در این سایت ها کاربران مراجعه کننده عملاً بازی خاصی انجام نمیدهند، در اصل آن‌ها پس از پرداخت مبلغی نتیجه یک بازی خاص را حدس زده و درصورتیکه بخت با آنان یار باشد و حدسشان درست از کار درآید مال معینی را دریافت می‌کنند.
در نتیجه طبق مطالب فوق شرطبندی های اینترنتی در مسابقات ورزشی را نمیتوان بر اساس مواد موجود در قانون مجازات اسلامی جرم انگاری کرد. پس فرضیه اول آن چنان که باید قوی نمی‌باشد.
فرضیه دوم: ممکن است گفته شود؛ شرطبندی‌های اینترنتی نوعی کلاهبرداری اینترنتی است تا طبق ماده ۱۳ قانون جرائم رایانه ای با آن برخورد شود. اما این ماده به ما چه می‌گوید:
« هرکس به شکل غیرمجاز از سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل وارد کردن، تغییر، محو، ایجاد یا متوقف کردن داده‌ها یا مختل کردن سیستم، وجه یا مال یا منفعت یا خدمات
یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند، علاوه بر رد مال به صاحب آن به حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از بیست تا یکصد میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد .»
همانطور که می‌دانیم شرایطی که در این ماده قانونی عنوان شده است در سایت های پیش بینی و شرط بندی چندان تطابق ندارد.
در این بین، فرضیه اینکه شرط بندی های اینترنتی مصداقی از کلاهبرداری سنتی می‌باشد نیز کاملا غلط است چرا که این سایت ها با وعده های واهی و امور متقلبانه، از کاربران خود وجه دریافت نمی‌کنند. گرچه اگر همچین اتفاقی بیافتد قطعا جرم کلاهبرداری اتفاق افتاده است و دادگاه می‌تواند این مورد را نیز علیه صاحب سایت جرم انگاری کند.
فرضیه سوم: استناد به ماده ۲ قانون تشدید مجازات مرتکبین اختلاس، ارتشا و کلاهبرداری که در آن به تحصیل مال از طریق راه های نامشروع اشاره شده است.
جرم سایت های شرط بندی طبق قوانین جمهوری اسلامی چیست؟
طبق مطالبی که گفته شد دو فرضیه اول از قوت بالایی برای جرم انگاری سایت های شرط بندی برخوردار نیستند. دیدگاه سوم نسبت به دو دیدگاه اول بسیار کلی تر بوده و در رویه های قضایی علیه این سایت ها کاملا پذیرفته است.
در اینجا لازم به ذکر است؛ ضرورتی ندارد که عمل قمار منجر به نتیجه شود، چراکه صرف ارتکاب رفتار مادی آن به همراه سوء نیت برای جرم انگاری از طرف دادگاه کافی است چرا که قمار بازی یک عمل مطلق است و تحقق یا عدم تحقق نتیجه مورد نظر تاثیری بر وقوع آن ندارد.
جمع بندی و نتیجه گیری
قمار در شکل سنتی خود در بسیاری از کشورها یک رفتار مجرمانه می‌باشد و در قوانین کیفری ایران نیز، تأسیس، اداره، خدمت کردن در قمارخانه ها، تشویق به حضور در این اماکن و انجام قمار بازی با استفاده از آلات قمار جرم انگاری شده اند، اما همان طور که در این پژوهش نشان داده شد مواد مذکور به دلایلی از جمله اصل قانونی بودن جرم و مجازات و عدم تفسیر موسع قوانین کیفری قابل تعمیم به قمار اینترنتی، شرط بندی های در حال گسترش در فضای مجازی و رفتارهای مرتبط با پیش بینی مسابقات ورزشی نیست.
در نتیجه در ابتدا از تمام عزیزانی که این مقاله را مطالعه می‌کنند درخواست می‌شود به هیچ وجه در این سایت ها عضو نشده و به شرط بندی نپردازند و از طرفی از قانون گذاران محترم نیز درخواست می‌شود با توجه به گسترش چشم گیر این دست از جرایم، موارد مجاز این رفتارها مانند امکان شرط بندی در برخی مسابقات ورزشی و یا استفاده از راهکارهای فقهی که مانع قماری شدن این پیش بینی ها می‌شود و امثال آن را تصریح کنند.
برگفته از مقاله «قمار بازی در فضای مجازی از نظر حقوق کیفری» نوشته مهدی چگنی و سید احمد موسوی