حفظ بنیان خانواده و موضوع تربیت و نگهداری فرزند، یکی از مهمترین امور مربوط به خانواده است. دعاوی حضانت زمانی مطرح می‌شود که زوجین درصدد جدایی و متارکه باشند؛ البته دعوای حضانت فقط محدود به جدایی نمی‌شود، اما آنچه امروزه شاهدش هستیم؛ با افزایش چشمگیر آمار طلاق، حق حضانت فرزند بسیار مطرح است و از این رو لازم است تا یک وکیل ماهر وکالت حضانت را برعهده بگیرد.
از لحاظ لغوی، حضانت به معنای زیر پر و بال گرفتن و از لحاظ قانونی به معنای حق و تکلیفی است برای مراقبت، تربیت و نگهداری از فرزندان که برای پدر و مادر وضع شده است.
بر اساس قانون حمایت خانواده؛ اولویت حق حضانت طفل تا سن ۷ سالگی برعهده مادر است و پس از آن تا زمان بلوغ به پدر واگذار می‌شود؛ مگر اینکه زوجین طور دیگری توافق کنند.
( البته پدر می‌تواند با ارائه دلایل و مدارک موجه به دادگاه، عدم صلاحیت مادر برای حضانت فرزند را ثابت کند و دعوای سلب حضانت را مطرح کند.)
اگر بعد از این سن، بین پدر و مادر برای گرفتن حق حضانت اختلاف پیش آید؛ دادگاه با در نظر گرفتن مصلحت کودک و بررسی صلاحیت زن و مرد تصمیم گیری می‌کند.
بعد از رسیدن به سن بلوغ (دخترها سن ۹ سالگی، پسرها سن ۱۵ سالگی) خود فرزند می‌تواند تصمیم بگیرد که با کدام والد خود زندگی کند.
طبق ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی، حضانت هم حق و هم تکلیف والدین است.
دعاوی حضانت و سلب حضانت بسیار مهم و حساس بوده و نیاز است تا وکیلی که آگاهی و تسلط کامل بر قوانین خانواده دارد وکالت حضانت را برعهده گیرد.
پدر و مادر باید در قبال فرزندشان مسئولیت پذیر باشند و در درجه اول حق حضانت فرزند بر عهده پدر و مادر است. در صورت فوت یکی از والدین، حضانت فرزند به والد دیگر که در قید حیات است سپرده می‌شود.
طبق قانون حمایت خانواده، بعد از پدر و مادر، جد پدری و وصی منصوب از جانب آنها صلاحیت برعهده گرفتن حضانت فرزندان را دارند.
دعاوی حضانت طفل یا سلب حضانت از پیچیده‌‌‌ترین و مهمترین دعاوی امور خانواده است که طرح دادخواست حضانت، نیازمند تسلط به قوانین موجود می باشد؛ لذا این امر باعث می‌شود که گرفتن یک وکیل حرفه ای و مسلط به قوانین و مقررات جدید برای طرح چنین دعاوی، لازم وضروری باشد.
در طلاق توافقی دادگاه هیچگونه دخالتی در حضانت فرزند ندارد و پدر و مادر خود توافق می‌کنند که فرزندشان نزد کدام یک و تا چه زمانی نگهداری شود.
اگر والدی که حضانت را برعهده گرفته است فاقد صلاحیت باشد، والد دیگر می‌تواند به دادگاه مراجعه کند و حضانت را از او سلب کند.
همچنین در طلاق توافقی زوجین می‌توانند در مورد حضانت دائم فرزندشان توافق کنند؛ به عنوان مثال می‌توانند توافق کنند که فرزند نزد مادر نگه داشته شود و پدر او را ملاقات کند یا بالعکس. این کار از لحاظ قانونی هیچ منعی ندارد.
هر یک از والدین باید مراحل قانونی برای گرفتن حضانت را طی کند و بر اساس آنچه در قانون ذکر شده است، عمل کند.
یکی از نکاتی که وجود دارد این است که لزوماً کسی که حضانت را عهده دار شده است؛ موظف به پرداخت هزینه های کودک نیست.
به بیانی دیگر، پدر بر فرزند ولایت دارد و پرداخت نفقه (خرج و مخارج کودک) از جمله تکالیفی است که ولایت برای پدر ایجاب می‌کند.
ولایت و حضانت دو مقوله جدا هستند؛ اگر حضانت به مادر سپرده شود، پدر موظف است تمام مخارج فرزند را بپردازد و مادر وظیفه ای برای پرداخت هزینه های فرزند را ندارد.
در نبود پدر یا عدم استطاعت مالی پدر، تامین نیازهای مالی به عهده پدربزرگ (و اجداد پدر اولاد) می باشد.
همچنین در نظر داشته باشید که پدر یا مادری که حضانت طفل به آنها داده می‌شود، نمی‌تواند فرزند را به محلی غیر از محل اقامت طرفین یا خارج از کشور ببرد.
طبق مادە ۱۱۷۵ قانون مدنی : ” طفل را نمی توان از ابوین و یا از پدر و یا از مادری که حضانت با اوست گرفت؛ مگر در صورت وجود علت قانونی “
بنابراین در صورت وجود خلل در شرایط والد دارنده حضانت، دادگاه می‌تواند حضانت را از او سلب کند و به والد دیگر بدهد. این شرایط عبارتند از:
اگر یکی از والدین علیه دیگری اقدام به طرح دعوی عدم صلاحیت در نگهداری از فرزند کند؛ دعوای سلب حضانت مطرح می‌گردد. هر کدام از موارد زیر می‌تواند دلیلی بر اثبات عدم صلاحیت حضانت باشد: